Around the world with Albaworld

De Grieken hebben het tegenwoordig niet makkelijk. Door tientallen jaren wanbeleid wankelt hun land op de rand van de financiële afgrond.

Als buitenlandse bezoeker merk je daar in het dagelijks leven nauwelijks iets van. Goedlachs en gastvrij blijven de Helenen hun gasten ontvangen. Serveren blijmoedig hun moussaka, souvlaki, tzatziki en kalamaria. Vertellen je trots hun historische verhalen en legenden. Zoals die over de draad en kroon van Ariadne.   

Parko Paros

In onvervalst Vlaams klinkt plotseling boven de steenwoestenij van schiereiland Parko Paros: ‘Amai, kijk toch eens.’ Lut van Bogaert is verrast door het uitzicht op de baai van Naousa, diep beneden haar. De ondergaande zon zet hem in een geel-glinsterende gloed. Lut woont al jaren op het Cycladen-eiland Paros. Daar runt ze in Parikia haar comfortabele hotel Onira.

‘Op initiatief van wat eilanders kreeg het hele schiereiland in 2009 het stempel ‘beschermd gebied’. Vooral geologisch is het interessant. Graniet versmolt door enorme druk en hitte met kwarts en mica. Het glinsterende mica in het gneiss, zoals dit gesteente heet, deed de eilanders aan visschubben denken. Daarom noemen ze het psaropetres, visstenen’, legt Lut uit.

De beschermde status maakte ook een eind aan de intensieve begrazing van de schrale grond door kuddes schapen. Allerlei planten en struiken krijgen nu weer een kans langs de zeven, goed gemarkeerde wandelpaden. Enthousiaste wandelaars hebben die op veel plaatsen extra gemarkeerd met stapeltjes stenen, de zogenaamde steenmannetjes.

Venus van Milo

Paros is ongeveer net zo groot als Texel. In een half uurtje rijd je van oost naar west. Noord-zuid duurt wat langer. De bochtige weg naar het pittoreske dorp Lefkes loopt langs de historische groeven van Marathi, een paar kilometer oostelijk van hoofdstad Parikia.

Het gneiss van Parko Paros is namelijk niet het enige bijzondere gesteente. Zo’n vijfduizend jaar geleden delfden de oude Grieken in deze groeve al het beroemde Pariaanse witte lychniet-marmer. Het is zo’n beetje de meest doorschijnende marmersoort. Op buureiland Naxos maken ze van dunne platen zelfs lampenkappen. Duizenden beeldhouwwerken moeten uit Pariaans marmer zijn gehouwen. Het bekendst zijn de Venus van Milo en het Nike-beeld van Samothraki, beide te bewonderen in het Louvre in Parijs. In die stad rust ook Napoleon Bonaparte in een Pariaans marmeren graftombe.
Lefkes is een juweel van een dorp met een wirwar van smalle, spierwitte straatjes, opgefleurd met de onvermijdelijke blauwe deuren en raamkozijnen. Het ligt halverwege de bekendste wandeling op Paros, de Byzantijnse Route. Dit twintig kilometer lange, middeleeuws voetpad loopt van Parikia door de prachtige, wilde natuur naar Piso Livadi.

Een paar kilometer verder werd in 1910 een van Griekenlands beroemdste beeldende kunstenaars geboren, Nikos Perantinos. Het Sculpture Museum in Marpissa biedt onderdak aan ruim honderd van zijn bronzen en marmeren beeldhouwwerken die hij zijn geboorte-eiland schonk. Vlak om de hoek woont een Griek die eens wat anders wilde. Hij heeft zijn huis knalgeel geschilderd.

Charmant zijn de uithangborden van een plaatselijke zondagsschilder

Aliki

In het vooral bij Atheners populaire Aliki loopt het strand naadloos over in een gezellige boulevard. Charmant zijn de uithangborden die een plaatselijke zondagsschilder voor wat restaurantjes penseelde. Aan waslijntjes hangt overal inktvis te drogen. Tientallen vissersbootjes dobberen in de baai. Een visser controleert zijn knalgele netten.

Vandaag vieren de Grieken Timios Stavros, de dag van de Heilig Kruisverheffing. Alle kerken zijn vrolijk versierd met religieuze vlaggetjes. Binnen krijgen de ikonen een kleurrijke bloemenkrans. ’s Avonds vormt de spectaculaire show van een Kretenser dansgroep het onbetwiste hoogtepunt van de folkloristische avond aan de haven. Na afloop komt in de Aliki Taverne de ene heerlijke schaal na de andere op tafel. Het is nauwelijks bij te houden. Schrijver Dimitris Calandranis schuift aan om te vertellen over zijn nieuwe boek, Getting to understand the Greeks. Hij hoorde onlangs dat zijn pensioen met veertig procent is gekort. Vurig verdedigt hij zijn landgenoten in heerlijke anekdotes over hun gewoonten en bijzondere karaktertrekken.

Honderd deuren

Onder een kolossale ficus geniet ik op het autovrije pleintje voor de Panagia Ekatontapyliani in Parikia van mijn eerste, koele frappé van de dag. Verbazingwekkend hoe ze met zo’n driftig, elektrisch mini-mixertje, een paar scheppen Nescafé Classico en wat ijsblokjes zo’n heerlijk drankje te voorschijn kunnen toveren.

Voor de Byzantijnse kerk heerst een weldadige rust. Waarom men het godshuis ‘de kerk met honderd deuren’ noemt, weet geen mens. Zo veel zitten er, dat is zeker, niet in. Volgens de overlevering beloofde St Helena, de moeder van Alexander de Grote, op weg naar het Heilig Land om het kruis van Christus te zoeken, op deze plek een kapel te bouwen als ze het kruis zou vinden. Binnen is het een en al zilver en bladgoud. De kerk is een van de belangrijkste Maria-bedevaartplaatsen in de Egeïsche Zee.

Voor ik de Blue Star-veerboot naar Naxos neem, loop ik om de hoek nog even het Archeologisch Museum binnen. De collectie telt ook een deel van het befaamde Marmor Parium, een in marmer gegrifte historische kroniek met een schat aan gegevens over Griekse kunstenaars.

De Noorderkroon

De Franse dichter André Chénier noemde Paros ‘een diamant, door azuur omgeven, stralende ster in de golven van de Egeïsche Zee.’ Die zee dankt zijn naam aan de legendarische koning Aegeus. Deze Atheense vorst stuurde zijn zoon Theseus naar Kreta om de minotaurus te doden, een monster, half mens-half stier. Theseus raakte er hals over kop verliefd op Ariadne, de dochter van koning Minos. Ariadne wees hem de weg naar het labyrint in het paleis, waar het monster leefde. Ze gaf hem ook een kluwen draad mee om af te rollen, zodat hij de uitgang van de doolhof makkelijk kon terugvinden. Nadat Theseus de minotaurus had gedood, zeilde hij met Ariadne terug naar Athene. Onderweg kregen zij ruzie en hij liet haar op het eiland Naxos achter. 

Wijngod Dionysos zag zijn kans schoon en trouwde met de verstoten prinses. Als eerbetoon aan zijn bruid gooide hij zijn lauwerkrans hoog de lucht in. Die vormt nu met zeven sterren de Corona Borealis, de Noorderkroon.

Zeus was hier

Al bij het binnenvaren zie je aan Naxos-stad, door de eilanders Chora genoemd, dat Naxos een flinke slag groter is dan Paros. De hondervijftig kilometer lange kustlijn is bezaaid met prachtige, goudgele zandstranden. Plaka, Agia Anna en Agios Prokopios zijn de bekendste. Net als Paros is Naxos door het kristalheldere water een eldorado voor duikers en wind- en parasurfers. Zeezeilers moeten er oppassen. De wateren rond het eiland kunnen vervaarlijk spoken.

Samen met Kreta kan Naxos prat gaan op de oudste beschaving in Europa. Je struikel er over de verhalen uit de Griekse mythologie. Die van Ariadne en oppergod Zeus zijn de bekendste. De hoogste berg op het eiland, en van de Cycladen, is naar hem genoemd. Zijn moeder Rheia verstopte hem na zijn geboorte in een grot op de berg omdat vader Kronos al zijn kinderen opat. Daar bracht Zeus, die later zo vaardig met bliksemschichten slingerde, regenbogen creëerde en de wolken bij- en uiteen dreef, zijn jeugd door.

Kitron

De hoogtepunten van de rijke cultuur van Naxos, antiek en modern,  zijn in een paar dagen goed te verkennen. Midden in de vruchtbare velden van Sagri ligt een witmarmeren tempel gewijd aan Demeter. Zij was de godin van de landbouw. Het 2500 jaar oude heiligdom is een van de best bewaarde gebouwen uit de Griekse oudheid. Heggen van agaven markeren rondom de akkergrenzen.

In het gehucht Damalas heeft pottenbakker Manolis Libertas de muur van zijn werkplaats verandert in een telefoonboek. Honderden namen met nummers, soms verbleekt, heeft hij op de witgekalkte muur geschreven. De telefoonhoorn zit onder een dikke laag klei. Hij specialiseert zich in bijzonder donkerbruin aardewerk. Wat verderop in de straat ligt nog een authentieke olijfoliepers.

Kitron

Toen vrienden hoorden dat ik naar Naxos ging, raadden zij aan vooral het dorp Chalki te bezoeken. ‘Daar kun je op het dorpspleintje een uniek souvenir kopen’, vertelden ze. Het bleek te gaan om een alcoholische drank, kitron.

De belangrijkste grondstof voor de likeur is het blad van een citrussoort met ongewoon dikke schil, de citrus medica. Honderden jaren lang was de teelt de belangrijkste landbouwactiviteit rond het dorp op het uiterst vruchtbare plateau van het eiland. Daarnaast stookte bijna iedereen zijn eigen ouzo. Ook nu nog, wordt wel beweerd. De bladeren gaven de brandewijn een frisse smaak.

In 1896 ontstak Markos G. Vallindras voor het eerst het vuur onder zijn distilleerketel. Het oude fabriekje fungeert tegenwoordig als proeflokaal en museum. De koperen ketels staan er nog net als honderd jaar geleden. De huidige distilleerderij, waar ze ook ouzo stoken, staat ergens buiten het dorp. De muren zijn bezaaid met diploma’s, foto’s en andere memorabilia uit ver vervlogen tijden.  

Het productieproces is vrij eenvoudig. Je vult een afgesloten ketel vol citrusbladeren, stampt die goed aan, gooit er een flinke sloot pure alcohol bij, en stoken maar. Een tweede of zelfs derde keer distilleren bepaalt de uiteindelijke, fruitige smaak.

Toegevoegde kleurstoffen geven de verschillende alcoholpercentages aan: groen 30%, kleurloos 35% en geel 40%. Alle drie zijn verkrijgbaar in miniatuur flesjes in de vorm van het eiland. Kitron wordt bijna uitsluitend op Naxos verkocht. Een uniek souvenir dus.

De vijf meter lange knaap staat niet, hij ligt op zijn rug in een ommuurd stukje olijfboomgaard

Fresco’s

Wat is het toch dat eeuwenoude Grieks-orthodoxe fresco’s altijd zo’n fascinerende uitstraling hebben? Hun kleurstelling? Hun kwetsbaarheid? Ook nu weer, in een van de oudste kerken van Griekenland, de Panaghia Drosiani in Moni, maken deze juweeltjes uit de zevende eeuw je stil door hun krachtige eenvoud. Het streng-ogende gebouw was zo goed als zeker ooit een kloosterkerk. De monniken gebruikten een pikdonkere kapel zonder ramen achter het altaar om te mediteren. 

Ruim twaalfhonderd jaar ouder dan Drosiani is de Kouros van Flevio. Een kouros is de kunsthistorische term voor een standbeeld van een naakte jongeman. Maar deze vijf meter lange knaap staat niet, hij ligt op zijn rug in een ommuurd stukje olijfboomgaard. Zonder voet en met een gebroken been. Was dat de reden dat de beeldhouwers hun werk niet afmaakten? Geen mens die het weet.

Fix Hellas

Mijn laatste dag op Naxos. Ik klauter over hobbelkeitjes door de nauwe steegjes naar het middeleeuwse kasteel op de heuvel, begin dertiende eeuw gebouwd door de Venetiërs. Zeshonderd jaar lang waren zij, na Thraciërs en Romeinen, de baas op de Cycladen. Net als op Paros zijn de steegjes bezaaid met charmante boetiekjes, souvenirwinkels en cafeetjes. In de RK kathedraal van pastoor Emmanuel bewonder ik de dubbel-ikoon met op de voorkant Panagia Eleousa, OLV van Tederheid, en achterop Johannes de Doper. Ik geniet van het wijdse uitzicht op de haven en Paros aan de horizon.

Terug op de boulevard bestel ik op een terrasje een bijzonder biertje. Het merk? Fix Hellas volgens het etiket. Het klinkt als een alcoholische oproep om Hellas, Griekenland, te herstellen.

Langzaam glijdt de veerboot Paros weg van de kade. De Portera, de hoge toegangspoort van de nooit voltooide Apollo-tempel, steekt frêle af tegen de blauwe bergen en verdwijnt langzaam aan de horizon. Vijf uur verder liggen Piraeus en Athene.

Athene

Naar Naxos en Paros reis je het makkelijkst via Mykonos of Santorini. Eerst per vliegtuig en vervolgens per veerboot. Via Athene kan natuurlijk ook, je vaart dan wat langer (advies: reserveer een stoel, het kan knap druk zijn). Een extra dag Athene biedt wel een uitgelezen kans in de Plaka een terrasje te pikken. Of ’s avonds mee te kuieren in de pantoffelparade op Dionyssiou Aréopagitou, de autovrije avenue aan de voet van de Acropolis.

www.paros.gr, www.parkoparos.gr, www.onira.gr, www.naxos.gr, www.naxosresort.gr,