Around the world with Albaworld

'Leer een andere Algarve kennen' is de slogan van de Via Algarviana. Anders is het er zeker, met verstilde dorpen,uitgestrekte bossen, akkers vol traditionele korenschoven, blauwe eksters en wielewalen, zoet geurende estava en bakoventjes aan de straat. Wandel met mij mee door een onbekend Portugal.

Het laatste wat je op een vroege ochtend in het binnenland van de Algarve verwacht zijn groepjes Vlamingen op leeftijd. Een paar dagen eerder zijn ze uit Sevilla vertrokken op een Belgisch cruiseschip. Nu ligt het afgemeerd in Alcoutim, een charmant stadje aan de Guadiana, de grensrivier met Spanje, pal naast het vertrekpunt van de Via Algarviana. Driehonderd kilometer verder eindigt dit langeafstandspad op Kaap St. Vincent, het meest zuidwestelijke puntje van Europa.

Spaanse pelgrims vertrokken hier vroeger over de Caminho de São Vicente door het bergachtige binnenland van de Algarve naar het graf van de heilige. Dat bracht João Ministro op een idee. Zo’n pad zou het ontvolkte gebied nieuw leven kunnen inblazen. Een goed gemarkeerde route moest jonge ondernemers verleiden in de vergrijsde dorpen aan de slag te gaan. Met toerisme gerelateerde activiteiten: B&B’s, restaurantjes, creatieve werkvormen, outdoor. In 2009 gingen de eerste wandelaars in Alcoutim op pad.

Geen asfalt

De driehonderd kilometers van de GR13 zijn opgeknipt in veertien sectoren, variërend in lengte van 14,3 tot 30,2 km. Drie trajecten zijn rond de dertig kilometer omdat er onderweg geen dorpen zijn om te overnachten.

Vijf ‘aanvoer’routes sluiten aan op de Via. Dat doen ook twaalf plaatselijke wandelingen. Een belangrijke eis bij de routebepaling was: geen asfalt of bestrating, behalve in de dorpen.

Het aantal hoogtemeters ligt gemiddeld rond de zeshonderd per dag, in totaal 8298 m voor de hele route. Een uitschieter met 1389 meter is traject 10 als je in de Serra de Monchique ook naar de top klimt van de Picota (773 m), de op een na hoogste bergtop van de Algarve.

Uitgestrekte kurk-en steeneik- en eucalyptusbossen wisselen af met pijnboomplantages. In het traditionele landbouwgebied Barrocal vind je naast aardappels en bonen ook boomgaarden met fruit, amandelen, olijven en vijgen.

Esteva

De zon zet een zilver randje rond het fort van Sanlúcar de Guadiana op de Spaanse oever. De rivier, het leefgebied van de saramugo, een bedreigde karpersoort, glinstert richting oceaan. Een gemakkelijk pad klimt naar het westen. Zo ver het oog reikt zijn de hellingen bedekt met estava. Deze uitbundig bloeiende gomrotsroos legt een zoete, kruidige, muskusachtige geur over het droge landschap. Ik zal het nog vaak ruiken op deze tocht. En zelfs bij het openen van de koffers bij thuiskomst ‘ruik je weer de Algarve’. De kleverige bladen scheiden een hars af waaruit labdanum wordt gewonnen, een grondstof voor parfum. Bij het dorp Afonso Vicente staan achter een krakkemikkig trapje, wat verweesd, de twee prehistorische Lavajo menhirs. 

Antonio Gomez

Biezen mandjes

In het pittoreske Furnazinhas zitten wat oude mannen in de schaduw naast een indrukwekkende batterij brievenbussen. Tweeënzestig tel ik er. ‘Nog niet de helft wordt gebruikt’, vertelt João Henriques van Casa do Lavrador. In een met ruwe keien geplaveid straatje haakt een vriendelijk lachende Adelia Dies op een plastic tuinstoel een pannenlapje. Wat verderop demonstreert Antonio Gomez hoe hij uit biezen allerlei mandjes en lampenkappen vlecht. Meer activiteit valt er niet te bespeuren. Er hangt een heerlijke rust tussen de veldjes met ouderwetse graanschoven. In de verte iaat een ezel.

Een luid getoeter verbreekt de volgende ochtend de serene sfeer. Rogerio Dos Santos uit Alcoutim heeft een kofferbak vol levende vis. ‘Vannacht gevangen’, maar geen klant meldt zich.

Ooievaars, een blauwe ekster en een wielewaal.

Geklepper wekt mij in Casas d’Aldeia in Vaqueiros. Rustig klapwiekend daalt een ooievaar naar zijn nest op de paal naast de kerk. Met breed gespreide vleugels hangt hij even stil, dan landt hij veilig naast zijn twee jongen.

Het ontbijt op het terras van Casa de Pasto Teixeira is weer eens wat anders. Het lijkt of het halve dorp even langs komt voor de laatste roddels of uma bica, een kopje sterke koffie.

In de loop van de ochtend wordt het knap warm. Een schaduwrijk kurkeikenbos brengt verkoeling. Werklui laden een vracht kurk op een aanhanger. Kurk is Portugals belangrijkste exportproduct. Pas als een boom vijfentwintig jaar oud is wordt de bast gestript. Dat kan daarna iedere negen jaar één keer. Een cijfer op de stam geeft het jaar aan wanneer dat voor het laatst is gebeurd.

Een bruggetje over een voortkabbelend beekje is en perfecte plek voor een lunchpauze. Zwaluwen vliegen af en aan naar hun nest onder de brug. Plotseling verandert hun gekwetter in een schril gekrijs en vormen ze een dichte zwerm, als muggen, rond een blauwe ekster die kennelijk te dicht bij hun nesten komt. Als kers op de vogelaars-taart flitst even later iets geels voorbij: een wielewaal.

Slakken

De trap van de Santo Estêvão kerk in Cachopo is een heerlijk rustpunt. Naast mij kijkt het borstbeeld van pastoor Julio Alves de Oliveira (1909-1991) uit over de Rua Primera de Maio. Er beweegt een kwartier lang helemaal niets. Julio moet een bijzondere man zijn geweest. 56 jaar was hij hier pastoor. Vijftien jaar na zijn dood wordt hij herbegraven in Cachopo. Het Nucleo Museologico de Cachapo van Anabela Teixeira geeft een goed beeld van het vroegere landleven, inclusief het stoken van de straffe borrel medronho.

Waar de route het dorp over wat stapstenen verlaat is een bejaard echtpaar in de openbare wasplaats druk in de weer met een emmer slakken. ‘We hebben ze gewoon langs de weg gevonden en maken ze nu goed schoon. Anders willen de restaurants ze niet hebben. Ze rijgen ze aan grilspiesjes. Het is een welkome bijverdienste voor ons’, vertelt Filipe Castro.

Watermolens, sikkels en speelgoed

Even buiten Salir loopt de route bij Fonte Figueira langs wat vervallen watermolens. José Cavaco heeft net zijn aardappelveldje geïrrigeerd. ‘Het oerontwerp stamt uit Egypte. De Moren brachten het naar Portugal. Een ezel of os liep aan een lange stang rond een bron of waterput. Een ingenieus raderwerk bracht het water in emmertjes, alcatruzes, aan een ketting naar boven’, legt José uit.

In Ante is het de maandelijkse marktdag. Traditionele werktuigen, zoals hakken en sikkels, en allerlei soorten honing laten zien dat je hier echt op het platteland bent. Een uurtje verder is het vroegere lagere schooltje van het gehucht Torre al 29 jaar de werkplaats van Ana, Silvina and Arliete. Zij ontwerpen en maken brinquedos de madeira, houten speelgoed: autootjes, draaimolens, spelletjes. Ook verwerken de drie dames zaden en fruitpitten uit de buurt tot originele sieraden.

De 7½% klim naar de 733 meter hoge Picota is niet niks. Het 360° uitzicht naar de oceaan is overweldigend. Beneden in Monchique beloon ik me met een schaal smakelijke worstvarianten en ham.

Na wat forse dagtochten sta ik op Cabo de São Vicente. Het idee, dat dit het randje van Europa is, maakt het bijzonder. Vlakbij kregen Portugese zeelui rond 1500 in Sagres hun opleiding. Toen zij wegzeilden om een onbekende wereld te ontdekken zakte de kaap weg achter de horizon. Mijn ontdekkingstocht langs de Via Algarviana zinkt daarbij in het niet. Wel vond ik een onbekende, rustgevende, relaxte wereld vol vriendelijke, behulpzame mensen.

INFORMATIE

Algemeen

Alle informatie over de Via Algarviana vind je op http://www.viaalgarviana.org/?lang=en.

Tegen betaling van de verzendkosten is een gedrukte versie van de officiële Via Algarviana Guide, 233 pagina’s, met de 19 bijbehorende militaire kaarten van het Instituto Geográfico do Exército hier te bestellen.

De complete officiële gids, maar dan zonder de landkaarten, staat ook op http://www.viaalgarviana.org/wp-content/uploads/downloads/2015/06/VA-Guia-de-Campo.pdf.

Klimaat

De beste tijd voor wandelingen in het binnenland van de Algarve is februari, maart en april. Mei kan nog net, maar dan wordt het al aardig warm, net als in september en oktober.

Vervoer

Tegenwoordig kun je met diverse prijsvechters van bijna iedere Nederlandse luchthaven, als je tijdig boekt, voor soms minder dan een NS-dagretourtje naar Faro vliegen.

In de Algarve wordt het wat lastiger. Naar Alcoutim eerst per trein naar Vila Real St. António (info op https://www.cp.pt/passageiros/en/train-times/Train-time-results). Daarna met de bus verder: (http://www.algarvebus.info/045.htm).
Terug naar Faro uit Sagres moet je eerst met de bus naar Lagos. http://www.algarvebus.info/012.htm. Daar kun je met de trein verder https://www.cp.pt/sites/passageiros/en/train-times/Train-time-results.

Overnachten

Met de gegevens in de Via Algarviana Guide zijn de overnachtingsadressen te reserveren. Makkelijker is het de in de Via Algarviana gespecialiseerde organisatie Proactivetur dit, of zelfs het gehele reisprogramma inclusief vervoer, te laten verzorgen (www.proactivetur.pt).

Gidsen

Algarve, Wat & Hoe Select, Kosmos Uitgevers, Utrecht, ISBN: 9789021563978, € 9,99

Algarve, Capitool Compact, Unieboek, Houten, ISBN: 9789047519010, € 11,99

100% Algarve, Mo’Media, Rotterdam, ISBN 978-90-5767-695-6, € 19,95

Lannoo’s Portugal, Tielt, ISBN 9789401441131, € 24,99

Walking in the Algarve, Cicerone, ISBN 9781852844370, £12,95.

The Via Algarviana – an English guide to the Algarve Way door Harri Garrod Roberts, in de Amazon Kindle store voor £2.99.

The Via Algarviana: Never too old to backpack door Tracy Burton, ISBN-13: 978-1520139159, £5.99.

Meer informatie:

www.visitportugal.com/nl

www.visitalgarve.pt

www.viaalgarviana.org

www.proactivetur.pt