Een heerlijk verkoelende Atlantische oceaanwind probeert vergeefs de frisse geur van eucalyptussen te verdrijven. Pal aan de kust hangt soms boven de maritieme flora een zoetige parfumlucht. Bij Sardão nestelen het jaar rond ooievaars op rotspunten in zee. Kurkeikbossen wisselen af met olijfboomgaarden. In de restaurantjes is het vis, vis en nog eens vis. Een gezonder klimaat dan aan Portugals Costa Vicentina zul je niet gauw vinden.  

Sint Vincent De Costa Vicentina dank zijn naam aan een Spaanse martelaar uit de vierde eeuw, Sint Vincent van Zaragoza. Jaren geleden kwam ik hem voor het eerst tegen in Lissabon. Op het Largo das Portas do Sol genoot ik van een espressootje. Naast mij zag Sint Vincent op zijn witte sokkel de kleurige trammetjes voorbij hobbelen. Mijn verkenning van de Costa Vicentina, een werkelijk onbedorven stukje Portugal, begint in Santiago do Cacém. De vuurtoren op Cabo de São Vicente op het zuidwestelijkste puntje van Europa is het eindpunt. Daar lag St Vincent eeuwenlang begraven. Tot koning Alfonso Henriques hem naar Lissabon haalde omdat hij zo’n populaire heilige goed kon gebruiken in zijn hoofdstad.

Kurk

Smalle straatjes krinkelen in Santiago do Cacém bergop naar de parochiekerk en het stokoude fort. Hier ligt mijn eerste kilometer van de Rota Vicentina. Jacobsschelpen boven de poort verraden de sterke band van het stadje met het beroemde pelgrimsoord in Galicië. Cacém in de plaatsnaam verwijst naar de Moorse koning Kazim die hier ooit heerste. Het pad duikt meteen het dal in. Klimt naar een welriekend eucalyptusbos en golft goed gemarkeerd verder over de heuvels. Het is knap warm. Een schaduwrijk kurkeikenbos brengt verkoeling. Wat werklui laden een vracht kurk op een gammel vrachtautootje. Baas José Carvalho spreekt een paar woorden Frans. ‘Je loopt hier door de motor van onze economie. De helft van alle kurk in de wereld komt uit Portugal: honderdzeventigduizend ton. Pas als een boom vijfentwintig jaar oud is mogen we zijn bast strippen. Dat kan daarna iedere negen jaar één keer. Eén boom levert genoeg kurk voor wel vierduizend flessen wijn’, legt hij uit.

Ooievaars

Rustig klapwiekend daalt een ooievaar langs de vuurtoren van Sardão af naar zijn nest op een steile rotspunt. Met breed gespreide vleugels hangt hij erboven even stil, dan landt hij veilig naast zijn twee jongen. Tientallen meters lager beukt de witte Atlantische golfslag kolkend op de rotsen. Je moet hier als jonge ooievaar niet uit je nest tuimelen.   De ooievaars van Sardão hebben jaren geleden besloten hun koffers niet meer te pakken voor de jaarlijkse trek naar West-Afrika. Het jaar rond scharrelen ze in het achterland hun kostje bij elkaar. De Costa Vicentina is de enige plek ter wereld waar ooievaarsnesten boven op rotspunten in zee liggen. Bij Sardão zijn het er een stuk of zeven. Hoe beginnen die jonge vogels hun eerste vlucht? Ogen dicht en springen maar? Het zanderige pad langs de kust is sinds mei 2012 een schakeltje in het Europese langeafstandwandelpad E9. Dat eindigt vijfduizend kilometer verder in St Petersburg. Van Sagres naar Santiago de Cacém, of omgekeerd, maakt nu de hele Rota Vicentina er deel van uit.

Nationaal park

Sardão ligt midden in het Parque Natural do Sudoeste Alentejano e Costa Vicentina. In 1995 besloot de overheid de zeventig duizend hectare unieke flora en fauna van dit natuurgebied te beschermen tegen Benidorm-achtige projectontwikkelaars die de Zuid-Algarve rond Albufeira grondig hadden verknalt. Het park strekt zich als een lang lint, nooit breder dan een kilometer of tien, langs de hele kust uit. Steile kliffen wisselen af met tientallen soms brede, dan weer beschutte en goed verstopte strandjes. De kliffen zijn vaak bedekt met een dikke laag zand. Soms hangt er een zoetige parfumlucht van labdanum, de hars op de plakkerige bladen van de esteva, een zonneroosje.

Rota Vicentina

‘De Rota Vicentina is een initiatief van Casas Brancas. Kwaliteitstoerisme, turismo rural, moet het streekeigen karakter, de cultuur en het landschap waarborgen en dit combineren met een duurzame ontwikkeling van de Costa Vicentina’, vertelt Martha Cabral, de motor achter het non-profit project. ‘Er zijn nu twee routes, het Trilho dos Pescadores, het visserspad, langs de kust en de Caminho Histórico, de historische route, meer landinwaarts. In totaal 340 kilometer.’ Het spreekt voor zich dat de wandelroutes vaak langs of in de buurt van een casa branca voeren. Op zich erg praktisch.

Vingers van ET

Na een verbluffend mooie tocht vanuit Monte Clégiro boven langs de kliffen strijk ik in Arrifana neer bij Restaurante da Praia. Als voorgerecht krijg ik een bord vol percebes voorgezet. Buitenaardse, groenachtige wezens, die lijken op afgerukte vingers van ET, omschreef iemand ze eens. Het smaakt prima, beetje kreeftachtig, lekker zilt.

Maar wat gebeurt er voor ze op je bordje liggen? João Pedro en Nicolau zijn percebeiros. Gekleed in duikerspakken zakken ze aan touwen af naar de voet van de klif. Daar hakken ze bij de laagwaterlijn in de Atlantische branding met zware beitels de eendenmossels los. Het oogt levensgevaarlijk op de You Tube-filmpjes op internet. ‘Het is niet gevaarlijk als je weet wat je doet. Per tocht bik ik zo’n tien tot vijftien kilo los. Maar met de huidige prijs van vijf euro per kilo is het nauwelijks nog het risico waard. De financiële crisis hier en in Spanje heeft de markt kapot gemaakt’, vertelt Nicolau.    

Descobrimentos - ontdekkingsreizen

Het eind van de tocht. Finnisterra. Cabo de São Vicente valt wat tegen. Vooral door de souvenirkraampjes met allemaal hetzelfde spul. En al helemaal door de tent waar ze de Letzte Bratwurst vor Amerika verkopen. Het idee, dat je hier op het randje van Europa staat, maakt het bijzonder. En de wetenschap dat zes kilometer verderop in Sagres Portugese zeelui rond 1500 hun opleiding kregen op de zeevaartschool van Hendrik de Zeevaarder. Daarna zakte dit stukje Europa, toen zij wegzeilden om een onbekende wereld te gaan ontdekken, voor hen weg achter de horizon. Daar zinkt mijn ontdekkingstocht langs de Costa Vicentina natuurlijk bij in het niet. Maar ik vond wel een onbekende, rustgevende, relaxte wereld.

www.casasbrancas.pt

www.rotavicentina.com

www.visitportugal.com
www.flytap.com

Bekijk eens het heerlijke filmpje op Youtube:

http://www.youtube.com/watch?v=K-cLFQPLxrg