Around the world with Albaworld

Op Landgoed Heerdeberg in Cadier en Keer, actief participant van het Via Belgica project, zijn op 20 mei sterke aanwijzingen gevonden voor de aanwezigheid van een Romeinse villa. Met elektromagnetische metingen toonde Joep Orbons van archeologisch onderzoeksbureau ArcheoPro dit aan. Twintig jaar geleden kwam op het naastgelegen terrein al veel Romeins materiaal boven de grond. De villa zelf bleef echter spoorloos. Dankzij nieuwere onderzoeksmethodes is het nu wel prijs. Op 21 mei wil Orbons door boringen en detailmeetonderzoek meer informatie over de Romeinse villa naar boven halen.

Dat de Romeinse villa niet pal langs de Via Belgica heeft gelegen is volgens Orbons geen verrassing. Het verhaal gaat dat het in de Romeinse tijd verplicht was om een ambtenaar die de Via Belgica afreisde kosteloos onderdak te bieden. Veel villa-eigenaren bouwden hun villa daarom bewust op enige afstand van de weg.

Joep Orbons deed ruim twintig jaar geleden ook onderzoek op het terrein. Toen al vermoedde hij waar de villa kon liggen. Dat is nu bevestigd. Dit tot grote vreugde van eigenaresse/opdrachtgever José de Goede: Omdat we altijd al vermoedden dat de Romeinen hier actief waren hebben we ons van meet af aan aangesloten bij het Via Belgica-project. Mijn zoon Coenraad heeft daar onder meer Romeinse worstjes voor ontwikkeld.’ Een paar honderd meter van het landgoed op de Keerdeberg zijn in 1879 resten gevonden van de Romeinse villa Backersbosch.

Zuid-Limburg heeft een nieuwe wandelattractie. Hij is genoemd naar een Romeinse heirbaan, de Via Belgica. Zo’n veertig kilometer ervan ligt tussen Maastricht en Rimburg bij de Duitse grens. Er is één minpuntje. Je ziet hem niet. Hij zit onder de grond.

Tweeduizend jaar geleden zetten de Romeinen een fors stempel op Zuid-Limburg. Zij legden het fundament voor het leven van nu. Zo introduceerden zij niet alleen een geschreven taal, rechtspraak en munten, ze brachten ook spelt, kersen, walnoten, kastanjes, pruimen, kippen en olie mee. Van hun gebouwen en wegen is in Nederland bovengronds nauwelijks nog iets terug te vinden. Ondergronds echter des te meer. Zoals de heirbaan naar Keulen, de hoofdstad van hun provincie Germania Inferior. Nog niet zo lang geleden doopten wetenschappers die Via Belgica.

Zes meter diep

Zou legionair Gaius Gilius hier ook hebben gestaan, na zijn driehonderd kilometer lange voettocht vanuit Boulogne-sur-Mer? Het Romeinse tempeltje in de kelder van hotel Derlon op het Onze Lieve Vrouweplein in Maastricht is een mooi startpunt voor een verkenning van de Via Belgica. Zes meter onder het huidige straatpeil ligt van alles en nog wat uit de tijd toen de Romeinen hier de baas waren. Een grindweg, resten van het tempeltje en de sokkel van een pijler die gewijd was aan oppergod Jupiter.

De vondst bij de herbouw van hotel Derlon kwam in 1983 niet als een complete verrassing. Immers, twintig jaar eerder gaf de bodem om de hoek, op het pleintje dat nu Op de Thermen heet, de funderingen van een badhuis prijs. De contouren zijn met afwijkend plaveisel goed zichtbaar aangebracht.

Maastricht ontstond in de eerste helft van de eerste eeuw nadat de Romeinen waren opgerukt tot aan de Rijn. Daar stond, aan het randje van hun rijk, continu een grote legermacht paraat. Voor de bevoorrading, vooral met graan, legden zij zes tot tien meter brede, verharde wegen aan. Een belangrijke route was die van Boulogne-sur-Mer via Bavay en Tongeren naar Keulen. Een soort E-weg avant la lettre. In Maastricht bouwden zij over de Maas de enige vaste oeververbinding tot aan de Noordzee. Op de Maasbodem naast de Sint Servaasbrug, de 13e-eeuwse, oudste brug van Nederland, liggen nog wat brokstukken. Ter bewaking verrees er later een castrum naast, een ommuurd legerkamp, dat uitgroeide tot een kleine Romeinse nederzetting. Na de sloop waren de grote stenen rechts in de voorgevel van de Onze Lieve Vrouwebasiliek het enige dat er op straat nog te zien was uit de Romeinse tijd.

Geuldal

Al twee jaar werkt de provincie Limburg, samen met acht gemeenten die een band hebben met de Via Belgica, aan het beter zichtbaar en beleefbaar maken van Romeins Zud-Limburg o.a. met acht nieuwe, plaatselijke wandelroutes. Ze variëren in lengte van 2,9 km (Maastricht) tot 16,5 km (Voerendaal/Klimmen). Aanvullend kwam er ook een langeafstandsroute van in totaal zeventig kilometer, opgedeeld in vijf secties van 10,5, 12,4, 21,7, 11,7 en 13,2 kilometer. Hij voert langs zo’n beetje alles in Zuid-Limburg met een ‘Romeinse’ link. Alle routebeschrijvingen, kaarten en gevarieerde informatie is te vinden op www.viabelgica.nl (uit te printen) en in een kleurrijk geïllustreerde gids vol interessante weetjes, de Romeins Zuid-Limburg gids. Vrij eenvoudig is daaraan met een goede kaart ook een eigen route toe te voegen. Zuid-Limburg grossiert immers in aantrekkelijke landweggetjes. Ook rond de Via Belgica.

Zo’n eigen route kan bijvoorbeeld beginnen bij Château Sint-Gerlach. Vorig jaar december groeven archeologen daar een proefsleuf die aantoonde dat de Via Belgica er zo goed als zeker onder de provinciale weg ligt. Links van Sint-Gerlach voert een pad zuidwestelijk door natuurgebied Ingendael naar de voet van de Brakkeberg. In de schaduw van het hellingbos op de meanderende, linker Geuloever brengt de Wolfsdriesweg je in een half uurtje naar het Museum Romeinse Katacomben in de Plenkertstraat in Valkenburg.

Catacomben

Het museum is wel een beetje vreemde eend in de Via Belgica-bijt. Aan de bouw kwam immers geen Romein te pas. Wel de Roermondse architect Pierre Cuypers. Die van het Rijksmuseum en Centraal Station in Amsterdam. Met hulp van het Vaticaan droeg Jan Diepen, zoon van een steenrijke textielfabrikant, hem in 1908 op delen van de veertien belangrijkste catacomben in Rome in zijn mergelgrot te kopiëren. De honderden graven, marmeren gedenkplaten met inscripties en kapellen vulde Cuijpers aan met kopieën van vroeg-christelijke kunst zoals heiligenportretten en Bijbelse thema's. Jarenlang waren de kleurrijke muurschilderingen van de Capella Greca, zo ernstig beschadigd dat de kapel voor het publiek gesloten bleef. In april begon de restauratie. Iedere vrijdagmiddag kun je nu tussen twee en vier uur op een afstandje meekijken.

Koken als Marcus Gavius Apicius

Slalommend door hartje Valkenburg ligt direct rechts na het spoorviaduct in de Hekerbeekstraat de Herkenbroekerweg die overgaat in de Steenstraat. Na anderhalve kilometer markeert boven op de Goudsberg een info-paneel de plek waar de Romeinen in hun wachtoren een groot deel van het Geuldal en de Via Belgica in de gaten hielden.Wat verderop stond in Klimmen waar nu de Sint-Remigiuskerk staat, waarschijnlijk ook zo’n toren. In ieder geval zijn in de kerk sporen van Romeins bouwmateriaal gevonden. Op een steenworp afstand ligt Villa De Proosdij. Het landgoed was onderdeel van de grootste Romeinse villa in Nederland. Buiten lopen weer Romeinse kippen met vijf tenen en na tweeduizend jaar bloeit er weer de tuin van Plinius de Oudere. Van tijd tot tijd vullen Romeinse gerechten de Proosdij-menukaart, gebaseerd op recepten uit het kookboek van Marcus Gavius Apicius.

Coriovallum, hoofdstad van Romeins Nederland

Bergaf liep de Via langs Voerendaal naar Heerlen. Daar kruiste hij de heirbaan Xanten-Aken. Dat kruispunt maakte Coriovallum de belangrijkste Romeinse stad in het huidige Nederland. Op de strook land tussen twee beken waren tientallen pottenbakkers aktief. In het te ontwikkelen Romeins Kwartier markeert een kolossale muurschildering met een Romeins thema van de Spaanse muralisten Pichi & Avo nu al de entrée. Pronkstuk wordt ongetwijfeld het vernieuwde Thermenmuseum, het grootste archeologische monument van Nederland, met de indrukwekkende restanten van een badhuis en een bijzondere collectie Romeinse bodemvondsten. Het is een mooie plaats om deze eerste verkenning te beëindigen.

Romeins Zuid-Limburg gids

De gids telt 188 pagina’s met routes, recepten, essays en andere inspiratie over Romeins Zuid-Limburg. Naast de provincie Limburg en de bij het Via Belgica project aangesloten gemeenten werkten tal van vrijwilligers, ondernemers, studenten, journalisten en fotografen aan de gids mee.

De Romeins Zuid-Limburg gids is de gedrukte versie van de digitale gids op viabelgica.nl. Je kunt ook een app met routes en augmented reality in de App Store en op Google Play downloaden.

De gids is voorlopig alleen in de winkels van VVV Zuid-Limburg en Maastricht Marketing en in Boekhandel Dominicanen Maastricht te koop. Hij kost € 12,00.

Na een mailtje naar info@boekhandeldominicanen.nl met uw adresgegevens en de titel Romeins Zuid-Limburg gids stuurt Dominicanen u de gids op met een factuur (zonder verzendkosten).

Websites:

www.viabelgica.nl

www.viabelgicadigitalis.nl

www.derlon.com

www.oostwegelcollection.nl/chateau-st-gerlach/

www.katakomben.nl

www.villadeproosdij.nl

www.thermenmuseum.nl

www.boekhandeldominicanen.nl